U ranim jutarnjim časovima 17. avgusta 1941. godine njemački okupatori postavili su opomenu svima onima svima onima koji bi eventualno pomislili na otpor. U centru grada, na banderama na Terazijama obješeno je pet Srba koji su ranije strijeljani u dvorištu Gestapoa.
Njihov zločin? Štura i stereotipna floskula „pružanje otpora okupatoru".
Navodni „teroristi" bili su: učenik Milorad Pokrajac, krojački radnik Jovan Janković, obućar Svetislav Milina i zemljoradnici Velimir Jovanović i Ratko Jević. Tijela su ostavljena da danima, u znak prijetnje, vise na stubovima javne rasvjete kao vrhunac poniženja jednog grada.
Četrdeset godina kasnije, na istom mjestu građani slobodnog Beograda podigli su spomenik. Ogromni crni obelisk visok četiri metra i prečnika 80 centimetara, rad vajara Nikole Jankovića i danas stoji na Terazijama. Oni koji ga pažljivo zagledaju vidjeće uklesane prizore vješanja i stihove čuvenog Vaska Pope.
Problem je što rijetko ko zagleda.
– Kod nas na sreću nema tradicije namjernog rušenja spomenika, ali ima nemara. Beograđani slabo poznaju istoriju i spomenike. Možete da izađete na ulicu i pitate nekoga čiji je ovo spomenik i pitanje je koliko bi ljudi znalo – priča za Dnevno.rs Neda Kovačević, književnica i hroničarka koja je sistematski popisala i fotografisala sve prestoničke spomenike.
U međuvremenu, i vlast je zaboravila na rodoljube. Priču o strijeljanim Beograđanima nećete naći ni u jednom udžbeniku istorije, a spomenika, iako se nalazi u centru Beograda nema na sajtu grada u rubrici posvećenoj prestoničkim spomenicima. I bronzana spomen-ploča sa imenima ubijenih i epitafom je nekoliko puta kradena.
Da situacija bude još gora, ovo nije jedino što je ukradeno!
Originalna vješala-bandere na kojima su bili visili obešeni Srbi preteta su prilikom izgradnje Aleje strijeljanih rodoljuba 1941-1944 na Novo groblje gdje je uređeno posebno spomen-obilježje.
A onda je, prilikom rekonstrukcije kompleksa 2003. godine neko ukrao vešala!
– Krađe su u Beogradu česte, ali meni je ovo bio najšokantniji slučaj. Bandere su skinute i ostavljene sa strane dok traju radovi. Naočigled čuvara groblja, preko noći, došli su sa taljigama i odvukli ih. Bandere su nađene, ali više nisu mogle da se poprave. Oni koji su ukrali nisu imali pojma šta kradu i koju vrijednost ima – priča Neda Kovačević.
Za krađu vješala uhvaćena su trojica Roma. Oni su ih odvezli zaprežnim kolima, a spomenik isjekli i za nekoliko hiljada dinara prodali u staro gvožđe. Policija je uništena vješala pronašla na otpadu.
Od tada, na Novom groblju su samo replike.
Izvor: Dnevno.rs
