Tokom 11 godina, od kako je na snazi Zakon
o sukobu interesa u institucijama vlasti BiH, izvršene su četiri izmjene i
dopune ovog zakona kojima se konstantno sužavao krug funkcija i lica na koje se
zakon odnosi, kao i situacija koje dovode do sukoba interesa, čime se slabio
učinak ovog zakona. Najdrastičniji pristup slabljenja Zakona prisutan je u novom
projektu izmjena, koji je Vijeće ministara BiH usvojilo, a koji za cilj ima
potpunu politizaciju procesa odlučivanja o sukobu interesa i liberalizaciju
propisa, a o kojima je TI BiH već reagovao sa komentarima upućenim
institucijama koji su dostupni ovdje.
Na
nivou Federacije BiH, aktivnost na usaglašavanju zakonskih rješenja u odnosu na
Zakon BiH potpuno je izostala. Na nivou Republike Srpske, u toku su izmjene
Zakona o sprečavanju sukoba interesa u organima vlasti RS, gdje, iako se
pojedini termini i odredbe detaljnije definišu i pojašnjavaju, i dalje ključna
pitanja nisu adekvatno tretirana – prije svega u pogledu usklađivanja sa
državnim zakonom, i u pogledu sankcija koje nisu ni izbliza u srazmjeri sa štetom koju
prekršioci Zakona mogu nanijeti javnim sredstvima i javnom interesu.
Neusklađenost sankcija sa
mogućom dobiti vidljiva je na primjeru CIK BiH, koja je od početka primjene Zakona izrekla 118 novčanih sankcija u ukupnom iznosu od
409.500,00 KM, od kojih je 88 realizovano u potpunosti, dok se 10 uplaćuje
sukcesivno, što ukupno iznosi 267.380,00 KM. Od toga u 2012. godini njih pet u
potpunosti i tri sukcesivno u ukupnom iznosu od 24.500 KM. Poredeći
budžetske prilive kroz naplatu sankcija i štetu nastalu zbog sukoba interesa
javnih zvaničnika, a medijski i drugi izvještaji često govore o višemilionskim
iznosima, disproporcija u korist onih koji se nalaze u sukobu interesa je više
nego izražena. CIK
je u 2012. godini pokrenula samo 13 postupaka za utvrđivanje postojanja sukoba interesa. U šest
predmeta utvrđeno je da nema elemenata za izricanje sankcije, nakon čega je
postupak obustavljen, dok je u sedam predmeta donesena odluka o izricanju sankcije nepodobnosti kandidovanja za
bilo koju funkciju izabranog zvaničnika, nosioca izvršne funkcije ili
savjetnika u periodu od četiri godine. Od sedam izrečenih sankcija 1 ili 14% se odnose na
zvaničnike na državnom nivou vlasti, jedna ili 14% na kantonalnom i pet ili 72%
na opštinskom nivou vlasti, što potvrđuje i ranije nalaze da se uglavnom
sankcionišu zvaničnici na nižim nivoima vlasti, dok su oni na najvišim nivoima
zaštićeni.
Na
nivou RS, od ukupno 19 donesenih rješenja, Komisija za sprečavanje sukoba
interesa je u 2012. godini donijela šest rješenja kojim je utvrđen sukob
interesa i 13 rješenja kojim je obustavljen postupak.
Neefikasnost
u provođenju zakona na različitim nivoima, uzrokovana i samim nedorečenim i
blagim zakonima, koji se još dodatno nastoje ublažiti, karakterišu aktivnosti
na sprečavanju sukoba interesa u BiH. Ukoliko izmjene Zakona o sukobu interesa
na nivou BiH budu usvojene u hitnoj proceduri, stanje će se dodatno pogoršati,
a sukob interesa legalizovati. TI BiH stoga još jednom apeluje na sve
relevantne i međunarodne i BiH institucije da spriječe potpuno uništavanje
zakonskog okvira i da se umjesto toga napori ulože na njegovo usklađivanje sa
pozitivnim međunarodnim standardima i na jačanje institucija koje ih provode.
(Frontal)
