Banjaluka danas predstavlja politički, administrativni, finansijski, univerzitetski i kulturni centar Republike Srpske, a nekada je bila sedište Bosanskog sandžaka, zatim jedan od najrazvijenijh gradova Kraljevine Jugoslavije.
Grad na Vrbasu je pripadao Osmanskom cartsvu, Austrougarskoj monarhiji, Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, zatim Kraljevini Jugoslaviji, zatim i FNRJ i SFRIJ i to sve u periodu 150 godina.
Arhitekte je opisuju izložbom arhitekture, a istoričari kažu da se duh prošlosti vidi na svakom ćošku.
– Vide se posledice Osmanske vlasti. Ostale su džamije i zanatske radnje, koje su prepoznatljive. Takođe, vidljivo je i ono rađeno za vreme Austrougarske. Tada su napravljene zgrade oko Gospodske ulice, ali i zasađeno najviše stabala koja čine današnje aleje – kaže istoričar Milan Bukara.
Dodaje da bi u Banjaluci istorija bila još više vidljiva da grad na Vrbasu nije pogodio katastrofalni zemljotres.
– Velika većina građevina i svega što vidimo u Banjaluci je nastala u Jugoslaviji, jer je dosadašnju gradnju uništio veliki zemljotres – dodaje Bukara.
Upravo zemljotres 1969. godine, zadao je najteži udarac gradu u posleratnom periodu, nakon kojeg je grad konačno dobio svoj prepoznatljivi izgled i značaj. Iako je naneo veliku štetu, zemljotres ipak nije izbrisao sve uspomene koje Banjaluka čuva iz doba kada je bila deo nekih drugih država.
OSMANSKO CARSTVO
Za vremne Osmanskog carstva podignuto 216 javnih građevina, od kojih su najpoznatije džamija Ferhadija, karavan-saraj, oko 200 zanatskih i trgovačkih radnji.
Može se reći da najstarije građevine u Banjaluci, koje su sačuvale autentični izgled, potiču upravo iz perioda Osmanskog carstva.
AUSTROUGARSKA
Austrougarska je zauzela Banjaluku 1878. godine. Ova vlast će ostati upamđena po akciji sadnje drvoreda, u kojoj je do 1885. godine zasađeno 4.714 stabala, a Banjaluka postala prepoznatljiva po svojim alejama, čija je ukupna dužina tada iznosila 17 kilometara.
Najznačajniji Banjalučanin tog vremena je svakako pisac i narodni tribun Petar Kočić, koji je ostavio trajni pečat u kulturnom i političkom životu ovog kraja, kao i u srpskoj književnosti.
KRALJEVINA JUGOSLAVIJA
U doba Kraljevine Jugoslavije grad se ubrzano razvijao, pogotovo za vreme uprave Bana Svetislava Tise Milosavljevića, prvog bana tadašnje Vrbaske banovine. Tada su izgrađene zgrade Hipotekarne banke, Gradske uprave, Banskog dvora, Sokolskog doma, Higijenskog zavoda, te Narodnog pozorišta.
SFR JUGOSLAVIJA
Ovaj period Banjaluka, između ostalog, pamti po izgrađenim neboderima u Boriku. Godine 1971. Banjaluci su pripojena naselja Bukvalek, Česma, Delibašino Selo, Derviši, Mađir, Petrićevac, Presnače, Rebrovac, Šibovi, Vrbanja i Vujinovići, te deo Drakulića.
Život Banjaluke u socijalističkom jugoslovenskom razdoblju mogao bi se podeliti u dva perioda: od 1945. do razornog zemljotresa 1969. i od 1969. do izbijanja rata u Bosni i Hercegovini.
Izvor: blic
