Na Sretenje 1804. godine, na zboru viđenijih Srba sa teritorije Beogradskog (odnosno Smederevskog) pašaluka, koji se dogodio u Marićevića jaruzi u Orašcu, donijeta je odluka o podizanju ustanka protiv Turaka i za vožda je izabran Đorđe Petrović – Karađorđe.
Odluci o podizanju ustanka prethodila je seča knezova, odnosno uglednih narodnih prvaka, koje su dahije preventivno pobile, zbog navodne nelojalnosti.
Prvi srpski ustanak najpre je zahvatio krajeve zapadno od Kolubare, Šumadiju i Pomoravlje.
Čitav Beogradski pašaluk oslobođen je 1807. godine, ali je sudbinu ustanka odredio ishod Rusko-turskog rata, pošto su Rusija i Turska potpisale mir u Bukureštu 1812. godine.
Prepuštanje Srbije bilo je plod činjenice da je počinjao Napoleonov pohod na Rusiju.
Prema riječima njemačkog istoričara Leopolda Rankea, Karađorđevom bunom započela je Srpska revolucija, okončana uspješnim diplomatskim dostignućima Miloša Obrenovića, decenijama potom.
Karađorđe je tokom Prvog srpskog ustanka (1804-1813), u sklopu obnove srpske državnosti, između ostalog ustrojio i niz važnih institucija, poput Velike škole, dalekog začetka današnjeg Univerziteta u Beogradu.
Sretenjski ustav donijet 1835. godine
Na Sretenje 1835. godine u Kragujevcu je donijet prvi Ustav Kneževine Srbije, poznat kao Sretenjski. Ustavne odredbe koje je sadržao oblikovane su po uzoru na ustave Francuske i Belgije.
Tekst ustava, neobično liberalan za tadašnje prilike, izradio je Dimitrije Davidović, znameniti novinar i srpski nacionalni radnik.
Ovakvo ustavno rješenje odmah je izazavalo negodovanje Austrije, Turske i Rusije, zbog čega je ubrzo suspendovan.
Velike sile smatrale su ga previše liberalnim – u poređenju sa ustavima evropskih zemalja tog vremena on je to i bio, osim rijetkih izuzetaka poput Francuske i Belgije.
Kneževina i Kraljevina Srbija imala je potom više različitih ustavnih rješenja: 1838, 1869, 1888, 1901. i 1903. godine.
Posijle Drugog svjetskog rata, od 1945. godine, u potpuno promijenjenim okolnostima, Srbija je u sastavu federalne Jugoslavije četiri puta usvajala najviši zakonodavni akt, a aktuelni je usvojen 30. oktobra 2006. godine.
Dan državnosti Srbije svečanost je i u Srpskoj
Povodom Dana državnosti Srbije – Sretenja, Generalni konzulat Srbije u Banjaluci organizovao je svečani prijem za predstavnike političkog i javnog života u Srpskoj. Istaknuto je da je Srbija najvažniji faktor stabilnosti u regionu i da njene veze sa Republikom Srpskom nikad nisu bile bolje.
Republika Srpska i Srbija oduvijek su bile bliske. Opredjeljenje i jednih i drugih je da ti odnosi budu sve jači. Da to nije samo deklarativna podrška, govore i različiti zajednički projekti.
– Srbija je uložila 22 miliona evra u razne projekte u Republici Srpskoj. Mislim da će se taj trend nastaviti na veliko zadovoljstvo i onih koji daju i onih koji primaju te donacije – poručio je Vladimir Nikolić, generalni konzul Srbije u Banjaluci.
Okupljanje povodom Sretenja u Banjaluci pokazuje se snaga te veze, međusobno poštovanje i opredjeljenje da zajedno rade, kaže predsjednica Srpske Željka Cvijanović.
– Bliske veze gajimo na svakom planu. Postoji političko razumijevanje, razvijamo i ekonomske veze i niz projekata u različitim oblastima kako bi se još više povezali i zbližili. Pored pravne veze koja je utkana u Dejtonski sporazum, postoji nadogradnja u vidu bliskosti naroda sa dvije strane Drine – istakla je Cvijanovićeva.
Dan državnosti Srbije svečanost je i u Srpskoj, jer je Srbija najvažniji faktor stabilnosti i mira na Balkanu, istakao je predsjedavajući Predsjedništva BiH Milorad Dodik.
– Oko ideje mira treba da budemo svi okupljeni. Srbija u tom pogledu može da služi kao primjer i čestitam joj Dan državnosti – rekao je Dodik.
Izvor: rts/blic
