Kolumnu profesora ustavnog prava Siniše Karana – Srna prenosi u cjelini:
U BiH politička gibanja stavljala su u fokus posmatranja prije svega oblik državnog uređenja. Danas ta kretanja karakteriše tendencija revizije Ustava, prevashodno vanustavnim putem, a najčešće pod različitim izgovorima.
Najradikalniji su zahtjevi, koji su protiv dvoentitetskog uređenja, a za klasično centralistički i unitaristički model, sa prikrivenim izjašnjavanjem za građanski model ustavnopravnog uređenja, pri čemu se zloupotrebom demokratizacije društva, borbom za ljudska prava ipak u suštini stvaraju uslovi za majorizaciju, a kroz eliminaciju osnovnih ustavnih postulata složenog multinacionalnog BH društva.
Tako je i došlo do sukoba normativnog i stvarnog do mjere da dovodi u pitanje pronađeni ustavni okvir funkcionisanja novonastale državne zajednice federalnog tipa i njenih institucija.
U mandatnom periodu 2018 – 2022. godina glavno oružje protiv Republike je trebao biti Ustavni sud BiH, potpomognut ustavom ovlašćenim pokretačima ustavnih sporova i zaštite ustavnosti /bošnjački i ‘hrvatski’ član Predsjedništva, bošnjački poslanici Parlamentarne skupštine BiH, bošnjački delegati u Vijeću naroda Republike Srpske/, da sinhronizovano zadaju `poslednji udarac` Republici kroz `zaštitu` ljudskih prava i sloboda, zabranu diskriminacije, pravnu državu, vladavinu prava, evropske standarde, u konačnom trasiranje puta u stvaranju građanske /bošnjačke/ države.
Trebalo je iz Republike isisati još atributa njene opstojnosti, posebno imovina, obilježja, federalne elemente, predstavljanje naroda i entiteta, konsenzus, paritet, prosto, jedan čovjek jedan glas.
Kroz odluke ustavnog suda, trebalo je izvršiti `ustavnopravnu` reviziju ustava i ustavnih i dejtonskih principa, pri čemu bi bez formalne promjene ustava došlo do potpune transformacije BiH i oživljavanja kontinuiteta ratne, nepostojeće, imaginarne, građanske, bošnjačke republike BiH kao ustavnopravnog sljedbenika nestale, raspadnute SR BiH.
Napadi na Republiku Srpsku su išli u pravcu osporavanja prava institucijama Republike da uređuju pitanja iz, kako kažu, ‘isključive nadležnosti institucija BiH’ koje je prije svih visoki predstavnik nametao, a koje izvorno nisu nadležnosti BiH.
Tako su se osporavale odredbe imovinskih odnosa sadržane u Zakonu o poljoprivrednom zemljištu, Zakonu o unutrašnjoj plovidbi Republike Srpske, Zakonu o šumama i Zakonu o nepokretnoj imovini koja se koristi za funkcionisanje javne vlasti, jer je pitanje `državne imovine` u isključivoj nadležnosti `države` BiH, da Republika Srpska nema ustavni osnov za donošenje ovog zakona, da se osporenim odredbama krše odredbe Ustava BiH kojim su utvrđeni kontinuitet i identitet države BiH, koji podrazumijevaju pravo BiH da nastavi da reguliše `državnu imovinu`, čiji je titular i koji daje nadležnost `državi` BiH i njenim institucijama, a ne entitetima da regulišu ovo pitanje, da je to pitanje kontinuiteta propisa i slično.
Osporavana je i Deklaracija o ustavnim principima koja predstavlja ozbiljno kršenje principa kontinuiteta i ugrožava ostvarivanje nadležnosti `države` BiH. Osporavaju naše djelovanje u segmentu o pravosudnim institucijama BiH, u oblasti odbrane i bezbjednosti, indirektnog oporezivanja, jer to ugrožavava nadležnosti BiH i ustavnopravni poredak BiH, da to predstavlja ozbiljno kršenje principa demokratije i pravne države i ugrožava ostvarivanje nadležnosti `države` BiH.
Podsjećamo da je ovaj mandatni period bio obilježen napadom preko Ustavnog suda BiH kroz više zahtjeva za ocjenu usaglašenosti ustava entiteta sa Ustavom BiH i rješavanje ustavnog spora između BiH i Republike Srpske. Tako za 2022. godinu izdvajamo zahtjeve za ocjenu usaglašenosti ustava entiteta sa Ustavom BiH i pitanje vitalnog nacionalnog interesa /podnosilac zahtjeva Željko Komšić/, Zakona o lijekovima i medicinskim sredstvima Republike Srpske /sankcije od SAD dobio ministar Alen Šeranić, a ranije su sankcionisani i predsjednik Srpske Željka Cvijanović i srpski član Predsjedništva BiH Milorad Dodik/ i Zakona o dopunama Zakona o republičkoj upravi, Zakona o nepokretnoj imovini koja se koristi za funkcionisanje javne vlasti /bošnjački delegati u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH/, Deklaracija o ustavnim principima i zaključci Narodne skupštine Republike Srpske od 10. decembra 2021. godine /bošnjački poslanici Predstavničkog doma parlamenta BiH/.
U 2021. godini izdvajamo zahtjev za ocjenu ustavnosti Zakona o neprimjenjivanju Odluke visokog predstavnika kojom se donosi Zakon o dopuni Krivičnog zakona BiH /podnosioci sedam delegata iz Kluba Bošnjaka u Vijeću naroda Republike Srpske/, Zakona o šumama /sedam delegata iz Kluba Bošnjaka u Vijeću naroda Srpske/, Zakona o obezbjeđenju kvaliteta u visokom obrazovanju Srpske /sedam delegata iz Kluba Bošnjaka u Vijeću naroda Srpske/, Zakona o tehničkim propisima Republike Srpske /Šefik DŽaferović/.
U 2019. godini se izdvajaju zahtjevi za ocjenu ustavnosti Zakona o unutrašnjoj plovidbi Republike Srpske /podnosioci zahtjeva sedam delegata iz Kluba Bošnjaka u Vijeću naroda Republike Srpske/, Zakona o poljoprivrednom zemljištu /sedam delegata u Klubu Bošnjaka u Vijeću naroda Srpske/, Zakona o prevozu u drumskom saobraćaju Republike Srpske /bošnjački poslanici Predstavničkog doma parlamenta BiH/.
Podsjećamo, da se ne zaboravi, i zahtjev za ocjenu ustavnosti Zakona o Danu Republike Srpske /podnosilac zahtjeva devet delegata Vijeća naroda Republike Srpske/, kao i Zahtjev za ocjenu ustavnosti Zakona o praznicima Republike Srpske /osporavanje 9. janura/, podnosilac zahtjeva Bakir Izetbegović.
Kontinuitet napada na imovinu Republike krenuo je još 2010. godine zahtjevom za ocjenu ustavnosti Zakona o statusu državne imovine koja se nalazi na teritoriji Republike Srpske i pod zabranom je raspolaganja, podnosilac zahtjeva Sulejman Tihić.
Zaključno u vezi sa imovinom konstatujemo da Srpska nema dilemu u vezi sa pitanjem titulara, vlasništva nad imovinom. Entiteti su vlasnici imovine na svojoj teritoriji, a BiH ne posjeduje teritoriju već samo spoljnu granicu. To potvrđuju i ženevski principi na kojima je nastala BiH, kao i podjela te imovine /teritorije/ u omjeru 49:51. Dejtonski ustav, Aneksi četiri, osam i devet to nedvosmisleno potvđuju. Čak je i ovakav Ustavni sud potvrdio /2000. godine/ da su svojinski odnosi i zaštita svih oblika svojine u nadležnosti Republike. Potvrdio je to i kroz ocjenu ustavnosti zakona o privatizaciji.
Pitanje titular imovine, kao dilema nije ni postojala dok je vještački nije stvarila međunarodna zajednica. Sporazum o sukcesiji nije osnov za svojinu, već samo za raspodjelu između sukcesora, država bivše SFRЈ, a BiH može imati imaovinu na raspolaganju koju joj daju entiteti.
Republika Srpska je odbranu svog ustavnopravnog statusa garantovanog ustavom BiH i cjelinom dejtonsko-pariškog sporazuma branila institucionalno prije svega, kao i političkom borbom. Najznačajniji dokumenti te odbrane koji su trasirali put svih budućih odbrana su pretočeni u snažna akta Narodne skupštine.
Izdvajamo, Informaciju o prenosu nadležnosti sa Republike Srpske na nivo BiH kojom se ističe potreba donošenja zakona koji će omogućiti nesmetano funkcionisanje Republike Srpske. Narodna skupština je povukla saglasnosti na Sporazum o nadležnostima u oblasti indirektnog oporezivanja između Republike Srpske i Federacije BiH, Sporazuma o prenošenju određenih odgovornosti entiteta kroz uspostavljanje Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH, Sporazuma o prenosu nadležnosti iz oblasti odbrane na institucije BiH potpisan sa Vladom Federacije BiH.
Posebno je važno podsjetiti reakciju Republike u vezi sa ocjenom rada visokog predstavnika, primjene Aneksa deset Opšteg okvirnog sporazuma za mir u BiH u periodu razgovora o imenovanju novog visokog predstavnika, kojom se osuđuje rad visokih predstavnika koji su kršeći Dejtonski sporazum i njegov Aneks deset, kršili međunarodno pravo i zloupotrebljavali svoj mandat.
Јedna od posebnih reakcija Republike se odnosila na pitanje u vezi sa antidejtonskim djelovanjem Ustavnog suda BiH, kao i u vezi sa pitanjima o neustavnoj transformaciji dejtonske strukture BiH i uticaju na položaj i prava Republike Srpske.
U svojim odlukama Ustavni sud BiH je nastavio sa praksom da odlukama mijenja unutrašnje uređenje BiH, da u kontinuitetu narušava pravni poredak, ustavnost i zakonitost, vladavinu prava, djeluje politički, izlazi iz okvira ustava i svojih nadležnosti, sam stvara nove norme svojim ekstenzivnim i voluntarističkim tumačenjem, sam se upušta u prenos nadležnosti, zadire u rad zakonodavnih tijela, jednom riječju, faktor je nestabilnosti za ukupan opstanak državne zajednice.
U sledećem mandatnom periodu Republika će biti suočena sa nastavkom ataka po istom modelu, pojačan evropskim putem i famoznih, neprovodivih, štetnih 14 prioriteta Evropske komisije, lažnim građanstvom, demokratijom i borbom za ljudska prava. Republika će imati veliku odgovornost da nastavi energičnu odbranu na jasnim postulatima u aktima institucija Srpske, posebno Narodne skupštine u aktuelnom mandatu.
Ustavni sud ne može predstavljati ustavotvorca, ima isključivu ulogu zaštitnika Ustava BiH, ustava po mjeri konstitutivnih naroda i njihovog etno – teritorijalnog federalnog predstavljanja kao bazne odrednice, novonastale, složene, multietničke državne zajednice.
Izvor: srna.rs
