S obzirom na to da je Istočno Sarajevo jedini grad u Republici Srpskoj koji u svom sastavu ima više opština, Prijedlogo zakona o izmjeni Izbornog zakona Republike Srpske predviđa da  se “u gradovima koji imaju u svom sastavu više opština izbor i opoziv gradonačelnika, vrši na način i po postupku koji je predviđen ovim zakonom za izbor odbornika skupštine opštine odnosno izbor i opoziv načelnika opštine”, odnosno da “gradonačelnika iz biraju birači upisani u Centralni birački spisak opština u sastavu grada“.

Član 16. Prijedloga zakona o Gradu Istočno Sarajevo navodi da “gradonačelnika biraju građani na opštim neposrednim izborima za period od četiri godine u skladu sa izbornim propisima”, te da “gradonačelnik ima zamjenika koga bira i razrješava Skupština na prijedlog gradonačelnika. Prestanak mandata gradonačelnika i njegov opoziv prije isteka mandata sprovodi se u skladu sa zakonom i izbornim propisima”.

Pomenute izmjene Izbornog zakona RS kao i sam Prijedlog zakona o Gradu Istočno Sarajevo u proceduru su uputili poslanici SNSD-a.

U obrazloženju zakona se između ostalog kaže da svi gradovi u Republici Srpskoj, koji su u status grada kao lokalne zajednice prešli iz opština kao lokalnih zajednica, imaju donesene Zakone o tim gradovima, koje je upravo Narodna skupština Republike Srpske usvojila, te da je jedini grad u Republici Srpskoj koji u svom sastavu ima više opština Grad Istočno Sarajevo.

Uz, kako je rečeno, “usklađivanje i unaprijeđenje postojećeg stanja, kao i zakonsko i institucionalno jačanje grada Istočno Sarajevo” još jedan od ključnih razloga podnošenja ovih prijedloga je što se “u svim gradovima i opštinama Republike Srpske gradonačelnik odnosno načelnik opštine bira neposredno, dok jedino u gradu Istočno Sarajevo izbor gradonačelnika se vrši većinom glasova ukupnog broja odbornika Skupštine grada u sladu sa Izbornim zakonom Republike Srpske i Izbornim zakonom BiH.”

Predlagači u obrazloženju navode i da su “mišljenja da neposredno izabrani gradonačelnik ima veću legitimnost, te da je važno da svaki građanin zna za kog kandidata za gradonačelnika može glasati, tj. ko će ih tačno predstavljati, što će doprinjeti čvršćoj vezi izvršne vlasti i građana, ali i većoj odgovornosti izabranog gradnočelnika.”

Podsjećaju također da je “praksa pokazala da za gradonačelnika bude izabran čovjek koji nije imao dovoljan broj glasova da bude odbornik u Skupštini opštine ili je na lokalnom nivou bio kandidat za načelnika Opštine ali nije izabran, sasvim je nelogično da čovjek koji nije prošao na loakalnom nivou bude izabran za gradonačelnika, jer ne može steći povjerenje građana što dokazuju i rezultati izbora.”

Pored navedenih argumentata iz obrazloženja, s obzirom na to da se lokalni izbori bliže, zanimljivo je analizirati i neke druge moguće razloge kojima se vodio SNSD kada su pomenuti zakoni u pitanju, a posmatrane iz ugla, procjena odnosa snaga te pokušaja ispunjavanja strateških političkih interesa na području Istočnog Sarajeva.

Grad Istočno Sarajevo čini šest opština-Pale, Sokolac, Istočni Stari Grad, Trnovo, Istočna Ilidža i Istočno Novo Sarajevo, a gradonačelnika je do sada birala Skupština Istočnog Sarajeva koja ima 31 odbornika. 

Od tog broja, Opština Pale daje osam, Istočna Ilidža i Sokolac po šest, pet daje Istočno Novo Sarajevo, a po tri odbornika daju Istočni Stari Grad i Trnovo. Mandat za Skupštinu Grada dodjeljuje se listama kandidata po sitemu proporcionalne zastupljenosti političkih stranaka, koalicija, listi nezavisnih kandidata, ili grupa članova u skladu sa Izbornim zakonom BiH i Izbornim zakonom Republike Srpske.

Na Lokalnim izborima 2016. godine kandidati za načelnike ispred koalicije SNSD-DNS-SP odnijeli su ubjedljivu pobjedu u Palama, Trnovu i Istočnom Novom Sarajevu. Pored toga, šest kandidata pomenute koalicije, ukupno gledavši, osvojili su 19 433 glasa u utruci za načelnike, u odnosu na protukandidate predvođenje SDS-om i PDP-om koji su u zbiru imali 18 883 glasa. 

No, i pored toga odnos snaga u Skupštini Istočnog Sarajeva je bio takav da je trenutni saziv stabilnom većinom od 17 glasova “za” početkom marta 2017. godine imenovao aktuelnog gradonačelnika Istočnog Sarajeva, Nenada Vukovića (PDP). 

U tom kontesktu treba podjsetiti da su i 2012. kao i ranije, SDS i PDP imali većinu u Skupštini, te je SNSD, kada je funkcija gradonačelnika Istočnog Sarajeva u pitanju, redovno ostajao kratkih rukava. 

Inače, koalicija SNSD-DNS-SP drži gradonačelničke pozicije u šest gradova u Republici Srpskoj-Banja Luci, Doboju, Prijedoru,Trebinju, Gradišci i Zvorniku, dok su samo u Bijelini i Istočnom Sarajevu gradonačelnici još uvijek iz reda SDS-a, odnosno PDP-a.

Predloženim izmjenama po prvi put će se gradonačelnik Istočnog Sarajeva birati direktno, glasovima građana sa područja svih šest opština, te je očigledno da je procjena stranaka okupljenih oko SNSD-a da bi na takav način imali prednost u odnosu na kandidata iz bloka kojeg predvode SDS i PDP, te konačno osvojili gradonačelničko mjesto u Istočnom Sarajevu.

Takav eventualni razvoj događaja na narednim lokalnim izborima u Istočnom Sarajevu sasvim sigurno bi uticao i na rezultat na Opštim izborima 2020. na području te izborne jedinice. Treba podsjetiti da lokalne zajednice koje imaju status gradova imaju na osovu tog statusa i zakonsko pravo na povlačenje puno više sredstvava iz entitetskog budžeta nego one sa statusom opština, što opet politički partijama iz čijih redova dolazi gradonačelnik omogućava da lakše šire svoj uticaj na biračko tijelo koje u gradovima nije malo, te je ne samo u kontekstu lokalnih već i opštih izbora, pozicija gradonačelnika od krucijalne važnosti za političke partije. 

Iako je do lokalnih izbora ostalo još sedam mjeseci, sve su prilike da jedan broj političkih partija, koristeći raspoložive mehanizme i načine djelovanja u skladu sa svojim kapacitetima, mogućnostima ali i sposobnostima, već izvjesno vrijeme radi na ispunjavanju uslova za postizanje svojih strateških ciljeva na Lokalnim izborima u oktobru 2020. godine. 

Denis Čarkadžić 

Frontal