Poseban naglasak je na tome da kulturno naslijeđe ima značajnu ulogu u izgradnji budućnosti Evrope i stoga je od iznimne važnosti da mladi, kao čuvari tog naslijeđa, aktivno učestvuju u obilježavanju Evropske godine.

Evropski dani naslijeđa (www.europeanheritagedays.com) jedna su od tri ključne inicijative u sklopu Evropske godine kulturnog naslijeđa. U pitanju je projekt Savjeta Evrope u suradnji sa Evropskom unijom koji godišnje okupi 70 000 zajednica na lokalnom, regionalnom, nacionalnom i evropskom nivou u 50 zemalja Evrope, potpisnica Evropske kulturne konvencije. Projekt je nastao prije 34 godine u cilju proslave evropskih vrijednosti i promocije slobodnog pristupa kulturnom naslijeđu, pa se tako i danas organizuje preko 70 000 događaja koji slave evropsko kulturno naslijeđe. Zemlje Zapadnog Balkana učestvuju u Danima evropskog naslijeđa na svim nivoima i tako doprinose volonterskom duhu i Evropi predstavljaju ono najbolje iz ponude naslijeđa i kulture.

“Zapadni Balkan je jedan od ključnih prioriteta Savjeta Evrope i Evropske Unije, sa posebnim fokusom na razvoj projekata vezanih za kulturu i naslijeđe kao faktora koji ima moć da utiče na stvaranje zajedničke platforme djelovanja u skladu sa evropskim vrijednostima i ljudskim pravima”, kaže Jelena Močević, rukovodilac Evropskih dana naslijeđa, iz Savjeta Evrope. Prema njenim riječima, u sklopu Evropskih dana naslijeđa, poseban fokus još od 2016. godine su lokalne zajednice koje svoj duh i trud ulažu u promociju lokalnog naslijeđa kao neupitnog dijela evropskog kolaža raznolikosti i zajedničke vizije. “U tu svrhu, 2018. godina, kao Evropska godina kulturnog naslijeđa, po prvi put u historiji Evropskih dana omogućila je direktan povrat investicija u zajednice koje su povezane sa naslijeđem. U to ime otvoren je Javni poziv za evropske priče iz sfere kulturnog naslijeđa, gdje su se zajednice iz 50 država mogle prijaviti da ispričaju svoju priču i apliciraju za finansiranje projekata do 10 000 eura. Drugi fokus je iznjedrio stvaranje Evropske sedmice kreatora kulturnog naslijeđa u kojoj je fokus na interpretaciju naslijeđa od strane djece i mladih ljudi. Obje inicijative otvorene su za sve zemlje Zapadnog Balkana”, objašnjava Močević.

Obzirom da je posebna pažnja ove godine usmjerena na edukativnu vrijednost kulturne baštine i njezin doprinos održivom privrednom i socijalnom razvoju, u našoj je državi, jedan od projekata koji je upućen na lokalne zajednice bio je zajednički projekat udruženja "Medija-Art" i Umjetničke grupe „SATYA“.  Oni su, uz podršku Europske unije, radili na postavljanju predstave „Titiz i Džomet“  u osnovnim školama u 8 gradova širom BiH.  

“Tokom marta i aprila imali smo niz izvođenja ove poučne, humoristične predstave, koja je sjajno primljena među osmoškolcima u svim gradovima u kojima smo gostovali. Klincima se posebno svidjelo to što u predstavi imamo i lutke, te što sto smo na njima razumljiv način približili poentu ove narodne predaje. Projekat ‘Mladi umjetnici oživljavaju kulturno nasljeđe” realiziran je zahvaljujući podršci EU, a gostovali smo u Mostaru, Živinicama, Srebreniku, Lukavcu, Konjicu, Jablanici, Stocu i Travniku u kojemu smo  zaključili našu mini turneju”, rekao je Adis Omerović, predsjednik i glumac Umjetničke grupe „SATYA“. Titiz i Džomet naslov je narodne predaje koju je u predstavu za djecu publikovao bosanskohercegovački pisac Mirsad Bećirbašić. 

Učenici u svim gradovima u kojima je predstava igrana, kroz projekat su dobili priliku bolje upoznati značaj kulturnoga nasijeđa uopće, te naučiti promatrati kulturno naslijeđe kao resurs koji nam je uvijek na raspolaganju za daljnje razvijanje novih sadržaja, novih vrijednosti i, na kraju, novih proizvoda. Kulturno naslijeđe oblikuje našu svakodnevicu, utječe na razvoj nas kao pojedinaca i kao društva, a neophodno je za razvoj svake individue. Ovu jedinstvenu priliku za isticanje uloge koju evropsko kulturno naslijeđe ima u postizanju zajedničkog osjećaja historije i identiteta prepoznala je Delegacija EU: “U nedavno uspostavljenoj ‘Ruti kulturnog naslijeđa Evropska unija – Zapadni Balkan’ koja obuhvata seriju događaja u vezi sa materijalnim i nematerijalnim naslijeđem na području ove regije, i pod sloganom ‘Gdje prošlost susreće budućnost’, ovo je bila i prilika da se pokaže snažna opredjeljenost perspektivi integrisanja Zapadnog Balkana sa Evropskom unijom. U ovom kontekstu, Evropska unija podržala je izvedbu predstave Titiz i Džomet za oko 600 djece u 9 gradova u Bosni i Hercegovini, i to u Stocu, Mostaru, Konjicu, Jablanici, Lukavcu, Srebreniku, Živinicama, Brčkom i Travniku”, kazala nam je Jamila Milović-Halilović, glasnogovornica Delegacije EU i specijalnog predstavnika EU. “U ovom kontekstu, Evropska unija podržala je izvedbu predstave Titiz i Džomet za oko 600 djece u 9 gradova u Bosni i Hercegovini, i to u Stocu, Mostaru, Konjicu, Jablanici, Lukavcu, Srebreniku, Živinicama, Brčkom i Travniku”, kaže Milović-Halilović, te pojašnjava da su nakon izvođenja predstave vođene i edukativne, interaktivne diskusije sa djecom oko važnosti kulturnog naslijeća i zaštiti nematerijalnog kulturnog naslijeđa, kao što je folklor, tradicije, jezik i znanje.

Stolac – dragulj kulturne baštine

Posebna kulturna “poslastica” desila se u Stocu, u kojemu je predstava Titiz i džomet odigrana u Šarića kući, nacionalnom spomeniku Bosne i Hercegovinu, čiju je obnovu, uz još nekoliko kulturno-historijskih objekata u Stocu, u okviru Ljubljanskog procesa, finansirala Evropska unija 2012. godine. 

Evropska komisija finansirala je tada projekat s 1.500.000 eura, a obnovljeni su Stari grad Stolac, ćuprije na Bregavi, mlinice na Bregavi, te pomenuta Šarića kuća. Da je Stolac pravi kulturološki dragulj svjedoče i rezultati projekta ARCH - Stolac "Naslijeđe kao most između zajednica. Rekonstrukcija arhitektonskog naslijeđa u Stocu - Obnova i razvoj ratom razrušene zajednice" realiziranog 2013., kojima se vraća nekadašnji stari sjaj ovoga begovskog grada. Stolac je prostor s najduljom i najraskošnijom poviješću/historijom gradskog života u Bosni i Hercegovini, te jedan od dragulja kulturne baštine Zapadnog Balkana.

Prema riječima Jelene Močević, potencijal zemalja Zapadnog Balkana u sferi kulturnog i prirodnog naslijeđa je neuporediv sa bilo kojim drugim regionom. “Počevši od raznolikosti spomenika kulture, do tradicija koje spajaju cijeli Balkan, istovremeno poštujući različitost zajednica na lokalnom nivou, pa sve do predivne prirodne baštine, balkanske zemlje zaista imaju sav potencijal za razvoj zajedničkih rješenja koja bi doprinijela promociji kulture, naslijeđa i održivog turizma. Evrope nema bez kulturnog naslijeđa lokalnih zajednica, te raznovrsnosti nematerijalnih tradicija koje ljudi donose u njen krug. Ljudi su upravo najveća vrijednost Evrope, te kao takvi trebaju biti stavljeni u fokus svih aktivnosti. U Savjetu Evrope ovaj vid suradnje prepoznajemo kao upečatljiv dokaz da je upravo kultura i naslijeđe savršena platforma za kreiranje prostora za zajedništvo”, kaže Jelena te dodaje da  Zapadni Balkan može takvu suradnju ostvariti ne samo kroz evropske fondove, nego prvenstveno kroz suradnju sa zajednicama iz okruženja, te promovisanjem zajedničkih vrijednosti i priča koje vraćaju nadu u bolje danas, a ne samo sutra.

Evropska Komisija će u suradnji s Vijećem Europe, Unescom i drugim partnerima želi nastaviti aktivnosti promoviranja i očuvaja kulturne baštine i nakon 2018. godine te namjerava provoditi dugoročne projekte u 10 tematskih područja (10 europskih inicijativa). U to se ubrajaju aktivnosti u suradnji sa školama, istraživanja u području inovativnih rješenja za ponovnu upotrebu zaštićenih zgrada ili borba protiv nezakonite trgovine kulturnim dobrima. Cilj je potaknuti stvarne promjene u načinu na koji uživamo u kulturnoj baštini, na koji je štitimo i promičemo osiguravajući da građani dugoročno imaju koristi od Evropske godine kulturne baštine.

EU je od 2008. godine za rekonstrukciju i obnovu kulturne baštine u BiH osigurala 14 miliona eura. Ova je podrška uključila rekonstrukciju Vijećnice u Novom Gradu (1 milion eura), koja je završena u maju 2013. godine, građevina kulturnog nasljeđa u Stocu (1,5 milion eura), koje su završene u septembru 2013. godine, Gradske vijećnice u Sarajevu (9 miliona eura), koja je završena 2014. godine, i tvrđave Kastel u Banjaluci (3,7 miliona eura), koja je završena 2016. godine.

Frontal/M.B. i D.S.