Stvarana od tridesetih do osamdesetih godina 20. veka kolekcija sadrži 315 vrednih umetničkih dela. Beli dvor krase radovi poznatih umjetnika, među kojima su Nikola Pusen, Fransoa Mije, Jan Brojgel, a tu je i portret kralja Aleksandra Prvog, autora Paje Jovanovića. U Kraljevskom dvoru se nalaze dela Šarla Lebrena, Andree Aloviđija, Jakopa Grasija, Ežena Delakroa, Ogistena Pažua, Ivana Meštrovića, Frana Kršinića, Vlahe Bukovca...

- U stvaranju umjetničke kolekcije ključnu ulogu imale su dve ličnosti čije su ideje i vizije, ali i mogućnosti i interesovanja, oblikovale zbirku evropske umjetnosti. To su kralj Aleksandar Karađorđević i njegov brat od strica knez Pavle - kaže Jelena Todorović, jedna od autorki kataloga.

Odluke o otkupu umjetničkih djela za Kraljevski dvor donosio je isključivo kralj Aleksandar, ali zbirka evropske umjetnosti ne bi imala današnje obličje da nije bilo kneza Pavla.

- Njegova kolekcionarska interesovanja, veze sa galeristima, muzejima i velikim trgovcima umjetničkih djela omogućila su mu da bude odlučujuća ličnost u stvaranju zbirke - objašnjava Todorovićeva.

- Mada su finansijske mogućnosti mlade države bile prilično skromne, stvaranje državne umjetničke kolekcije bilo je jedan od prioriteta, pa su izdvajana značajna sredstva. 

Pored toga, u velikim umjetničkim centrima Evrope u ambasadama postavljani su posebni izaslanici. Tako je Paja Jovanović bio i u Parizu i u Londonu po specijalnom nalogu države i brinuo o umjetničkim djelima kupljenim za državnu zbirku.

Posebnu ulogu u kupovini imala je i firma braće Divin, najprestižnija kuća za trgovinu umjetničkim djelima prve polovine 20. vijeka. 

Oni su imali odlučujuću ulogu u formiranju nekoliko velikih umjetničkih kolekcija u Americi i Evropi. Džozefu Divinu je knez Pavle povjerio neke od najvažnijih nabavki, kao što je bila kupovina slike „Tri monaha“ Nikole Pusena. 

Zahvaljujući Divinu kupljeno je i čuveno delo Rembranta van Rijna „Kvint Fibije Maksimus“, kao i „Sveta porodica“ i „Portret mladića“ Palme Vekija, zatim „Otmica Evrope“ Veronezea...

Poslijeratni period obilježila je temeljnija briga o kolekciji, koja je postala dio reprezentativnih objekata pod direktnim nadzorom Kabineta predsjednika Josipa Broza. U tom periodu, prevashodno su kupovana djela jugoslovenskih umjetnika. Strogo se vodilo računa o tome da umjetnici iz svih republika i pokrajina budu zastupljeni.

- Ipak, za razliku od djela koja su u tom periodu bila poručivana za novoizgrađene oficijelne prostore, sa temama pregalaštva jugoslovenskih naroda, scenama iz NOB, radovi koji su kupovani za dedinjske dvorove imali su drugačiju tematiku - kaže Biljana Crvenković. 

- Bile su to pretežno mrtve prirode, aktovi i drugi intimistički prizori. Moguće je da razlog ovakvog odabira leži u namjeni objekata - za prijeme i boravak stranih državnika. 

U tom svjetlu bi se mogli tumačiti i otkupi djela Vlahe Bukovca, Hinka Juna, Frane Kršinića i drugih umjetnika koji u svojim radovima predstavljaju prizore ženske intime i privatnosti ili senzualnosti i lepote.

Na uobličavanju dedinjskog kompleksa bio je angažovan i Ivan Meštrović. Uglavnom je uradio biste koje se nalaze u enterijerima Belog i Kraljevskog dvora. Od umjetnika je poručena mermerna skulptura sfinge, o kojoj fotografije iz Vojnog muzeja svjedoče da je stajala u blizini Kraljevskog dvora. Oštećena je tokom Drugog svjetskog rata, pa je originalni Meštrovićev rad 1957. zamijenjen odlivkom u bronzi.

- Ključni trenutak u afirmaciji jugoslovenskog identiteta kroz umjetnost bilo je Meštrovićevo angažovanje - smatra Biljana Crvenković. - Njegova umjetnost predstavljala je sinonim za vizuelno ostvarenje politike jugoslovenstva. Isto tako, mehanizam stvaranja jugoslovenskog identiteta bila je i kupovina slika različitih predjela nove države, kao i djela sa predstavama žanr scena iz života Jugoslovena. 

Osim „Borbe petlova“ Paje Jovanovića, koja je bila izložena u ulaznom salonu Kraljevskog dvora, zidove su krasile i „Tkalje“ Matije Jame, zatim „Savinjska dolina“ Line Crnčić Virant ili radovi ruskih i rumunskih umjetnika koji su putovali jugoslovenskim prostorima.

U dvorskom kompleksu nalazi se i nekoliko dela sa tematikom iz NOB-a, poput grafike Branka Šotre i slike „Prenos ranjenika“ Matije Zlamalika. Ovdje se nalazi i skulptura Antuna Augustunčića „Spomenik crvenoarmejcu“, koja je urađena po porudžbini u čast izginulih crvenoarmejaca prilikom oslobođenja Beograda 1944. 

- Ta skulptura ukazuje na tadašnju državnu politiku i interpretaciju istorije u kojoj je ključno mesto imala sovjetska Crvena armija - tvrdi Biljana Crvenković.

 Izvor: Novosti.rs