Plate u lokalnim skupštinama

Prema članu 42. stav 2. određeno je da odbornik za vršenje svoje funkcije može da ima pravo na odbornički dodatak u visini do 50% prosječne neto plate isplaćene u gradskoj, odnosno opštinskoj upravi za prethodnu godinu, ne uključujući plate funkcionera. Posljednjim Izmjenama i dopunama Zakona o lokalnoj samoupravi, kojim je ovaj iznos prvi put jasno definisan, bila je predviđena naknada do visine 65% gore pomenutog prosjeka. Ovo umanjenje od 15% svakako je značajan korak u smanjenju javne potrošnje. Međutim, treba istaći i  opravdanu opasnost da ovakva rješenja neminovno za sobom vuku i negativne posljedice, od kojih je najizvjesnija porast korupcije u lokalnoj administraciji.

Prenos nadležnosti

Članom 54. stav 3. prenijeta je nadležnost rukovođenja stručnom službom skupštine sa sekretara skupštine na predsjednika skupštine kao izabranog političkog funkcionera, čime je izvršeno uklanjanje stručnosti iz nadležnosti rukovođenja, koja je pretpostavljena s obzirom da su za vršenje službe sekretara predviđeni posebni uslovi koji uključuju završen studij, radno iskustvo i položen stručni ispit. 

Utvrđivanje broja zaposlenih 

Idući dalje, ministarstvo je u članovima 64. i 65. utvrdilo precizan kriterijum kojim će se određivati maksimalan broj zaposlenih u gradskoj, odnosno opštinskoj upravi, a to je rezultati posljednjeg popisa stanovništva. Prema ovom osnovu maksimalan broj zaposlenih na neodređeno vrijeme u gradskoj, odnosno opštinskoj upravi ne može biti veći od tri zaposlena na 1.000 stanovnika na području jedinice lokalne samouprave, ne uključujući u ovaj broj funkcionere. U onim jedinicama u kojima broj stanovnika ne prelazi 1.000 broj zaposlenih u upravi ne može biti veći od pet. Ukupan broj zaposlenih na određeno vrijeme i po drugim osnovama ne može biti veći od 10% zaposlenih na neodređeno vrijeme. Prethodno je u članu 62. stav 2. predviđeno da će Vlada uredbom propisati načela za unutrašnju organizaciju i sistematizaciju radnih mjesta u lokalnim administracijama na osnovu kojih će se donositi i pravilnici o organizaciji i sistematizaciji, što se može smatrati još jednom odredbom koja ide u smjeru smanjenja javnih troškova. U smislu primjene ovih rješenja, većina opština u RS (čiji broj stanovnika iznosi od 10.000 do 20.000) moraće redukovati broj zaposlenih na neodređeno vrijeme na najviše 60, a istraživanja pokazuju da samo dvije lokalne zajednice neće imati problema sa smanjivanjem zaposlenih. 

Odnos republičkih organa i jedinica lokalne samouprave

Izmjene koje su izvršene u glavi XII vjerovatno su i najupečatljivije. U odjeljku 2. iste glave predviđena je mogućnost raspuštanja lokalne skupštine od strane Vlade, a na prijedlog Ministarstva lokalne samouprave iz sljedećih razloga, ako:

1) se ne konstituiše u roku 60 dana od dana potvrde rezultata izbora

2) u zakonu predviđenom roku ne donese budžet jedinice lokalne samouprave i

3) ne održi sjednicu skupštine duže od tri mjeseca.

Ukoliko se ispune za to predviđeni uslovi i zaista dođe do raspuštanja, Vlada će imenovati u roku od osam dana od stupanja na snagu odluke o raspuštanju Privremeni organ koji će obavljati poslove skupštine do njenog konstituisanja, u koje se podrazumjevaju i donošenje  ili promjena opštih akta jedinice lokalne samouprave, donošenje Odluke o budžetu, itd. Organ je sastavljen od pet predstavnika, od kojih su dva imenovana od strane Ministarstva uprave i lokalne samouprave, jedan od strane Ministarstva finansija, jedan koga predloži politički subjekat koji je po predstavništvu bio najbrojniji u raspuštenoj skupštini i jedan predstavnik imenovan od strane načelnika, odnosno gradonačelnika. 

Upoređujući ovakva rješenja sa onima koja su usvojena u državama u regionu, prvenstveno Republici Srbiji i Republici Hrvatskoj možemo primjetiti da ista nisu novina i da su čak i približno identična. Pri ovoj analizi treba istaći nejasnoću u odredbi koja predviđa izbor jednog predstavnika iz reda najbrojnijeg političkog subjekta u raspuštenoj skupštini jer postoji mogućnost da više političkih subjekata ostvari isti izborni rezultat i budu jednako brojni.

U slučajevima raspuštanja, prijevremeni izbori sprovode se u roku od 90 dana, dok u slučaju da se raspuštanje dogodi u roku od godine dana do isteka mandata odbornika izbori se neće sprovoditi.

Ostale izmjene

Član 70. stav 2. uveo je pravni standard „dobar domaćin“ kojim je jasnije utvrđen način upravljanja, korištenja i raspolaganja imovinom lokalne zajednice. Pored toga u glavi XI, predviđene su izmjene koje predviđaju mogućnost jače privredne, ekonomske saradnje i sl. oblika povezivanja lokalnih samouprava, kako unutar entiteta i države, tako i na međunarodnom planu u opštinama koje se nalaze u pograničnim dijelovima. Za razliku od prethodnog Zakona o lokalnoj samoupravi, prava i dužnosti iz radnog odnosa službenika i namještenika zaposlenih u jedinicama lokalne samouprave izdvojena su iz rješenja utvrđenim u ovom nacrtu, a predviđena je izrada i donošenje posebnog zakona kojim će ista biti regulisana.

Zaključak

Analizom predloženih rješenja izmjene idu, s jedne strane, u smjeru smanjenja javne potrošnje, dok s druge strane predviđaju poboljšanja u samom funkcionisanju lokalne samouprave (kako administrativna, tako i ekonomska) - što je i prvenstveni cilj donošenja zakona. Međutim, glavna negativna strana  ogleda se u jačanju centralizma u upravi. Česta politička previranja na političkoj sceni Republike Srpske, naročito izražena upravo u jedinicama lokalnih samouprava mogu primjenom ovih rješenja ugroziti legitimitet vlasti, te dovesti u pitanje izbornu volju građana. Jednostavnije, ovakva rješenja mogu dovesti u pitanje autoritet onih koji treba da u određenom periodu donose odluke koje se tiču interesa stanovništva jedinice lokalne samouprave. Moguća kolizija legaliteta i legitimiteta mogla bi se prevazići normativnim rješenjem koje bi pružilo mogućnost da sami građani pod određenim uslovima i u određenom obliku izjašnjavanja raspuste skupštinu na lokalnom nivou. Isto tako, problem je i u vremenu donošenja zakona, s obzirom da je izborna godina u lokalnim samoupravama čime se otvara mogućnost zloupotrebe zakona u političke svrhe i mimo interesa građana.

Prema svemu navedenom, donošenje novog Zakona o lokalnoj samoupravi može se smatrati nužnim zlom usljed potreba za uštedama i rezovima u javnom sektoru i potreba za izvjesnim „administrativnim inhalacijama“ kojima bi se odblokirao rad u skupštinama pojedinih jedinica lokalne samouprave koje ne izvršavaju svoje zakonom predviđena prava i obaveze, gdje su funkcioneri podrili ukazano povjerenje građana. Iako su rješenja, kako je navedeno, još u formi nacrta i nesumnjivo će pretrpiti promjene do usvajanja finalne verzije već je izvjesno da će se Zakon o lokalnoj samoupravi moći smatrati prihvatljivim i u izvjesnoj  mjeri reformskim.

*Autor napominje da tekst predstavlja pravnu analizu Nacrta Zakona o lokalnoj samoupravi, upoređujući navedeni tekst sa tekstom Zakona o lokalnoj samoupravi i njegovim izmjenama i dopunama koji se primjenjuju u pozitivnom pravu RS. Kao takav ne isključuje mogućnost grešaka u analizi i ni u kome slučaju ne predstavlja tumačenje akta.

 Dragan Trifunović